Historia
Wszystko zaczęło się od bajki pt. “Dziadek do orzechów”. Chora dziewczynka dostaje podarunek – drewnianą zabawkę. To był początek wspaniałych, baśniowych przygód bohaterki. Ta historia okazała się tak piękna i wzruszająca, że kompozytor Piotr Czajkowski skomponował za sprawą inspiracji baśnią znany dzisiaj na całym świecie balet o tym samym tytule. Taka niewielka, niepozorna drewniana figurka może wyzwolić mnóstwo pozytywnych, niezwykłych emocji, może wprowadzić w niesamowicie świąteczny nastrój. Zaskakujące jest, że o przyrządzie do łupania orzechów są wzmianki już z IV wieku przed naszą erą. Napisał o tym Archimedes, grecki filozof. Oficjalnie najstarszy dziadek do orzechów to dwa kamienie z rowkami. Taki przedmiot znaleziono w Europie, we Włoszech. Następnie powstały w Anglii najsłynniejsze kute dziadki do orzechów, które były wykonane z brązu, żelaza. Jednak najbardziej znane i poważane zgniatacze powstawały z drewna. Pierwszy drewniany dziadek do orzechów pojawił się w XV wieku. Zaczęły pokazywać się dziadki w kształcie różnych postaci ludzkich i zwierzęcych. Pojawiły się figurki, żołnierzy, górników, rycerzy. W Niemczech tworzono zakłady, które specjalizowały się produkcją dziadków do orzechów. Urządzenia te przekształcały się one nawet w różnorodne zabawki dla dzieci.
Rodzaje
Ze względu na budowę przyrządu, można podzielić je na trzy rodzaje:
- udarowe (forma armatki oraz prasy)
- dźwigowe (z reguły postacie zwierzęce i ludzkie),
- śrubowe (orzech umieszczony w zagłębieniu dociska się śrubą)
Dzisiaj do wykonania dziadka do orzechów są wykorzystywane różnorodne materiały: drewno, miedź, stal, żelazo, srebro, aluminium, a także brąz. Najbardziej popularnym jest drewno.
Działanie
Działanie dziadka do orzechów jest jest prostą czynnością. To przyrząd do rozłupywanie owoców, które posiadają skorupkę, a w zależności, jaki model jest w użyciu, to zasada funkcjonowania będzie inna. Gdy mamy do czynienia z dźwignią, potrzebujemy użyć siły, by sprostać zadaniu. Im mocniej przyciśniemy, tym skuteczniej rozgnieciemy. Figurki wymagają zdecydowanie mniej wysiłku w użyciu. Wystarczy tylko użyć wajchy, by zgnieść orzech. Dziadki do orzechów ze śrubą są najprostsze. Należy śrubę dokręcić, by skorupę rozłupać, kontrolując, by nie zmiażdżyć za bardzo samego orzecha.
Drewniany dziadek do orzechów – pochodzenie
Drewniany dziadek do orzechów jest najpopularniejszą, a jednocześnie najpiękniejszą formą tego przyrządu. Jak wcześniej zostało wspomniane, pierwszy drewniany dziadek do orzechów powstał w XV wieku w Niemczech. Był to bardzo ciekawy przedmiot, składający się z dwóch drewnianych kawałków, które były spięte klamrą lub rzemieniem. W kraju tym urządzenie to było traktowane jak amulet, które miało ochraniać mieszkańców domu przed nieszczęściami. Legenda głosi, że pewien stolarz nie chciał już zgniatać orzechów w ręku i postanowił zrobić to piłą. Żołnierz, będący obok, chciał strzelać, myśląc, że widzi niebezpieczeństwo. Konflikt zażegnał pewien lalkarz, który wymyślił figurkę. Był to drewniany dziadek do orzechów z otwieraną szczęką. Do dzisiaj wiadomo, że przyrządy te w Niemczech wykonywali rzemieślnicy tworzący zabawki. Po II wojnie światowej w Polsce drewniany dziadek do orzechów zawdzięczał swoją popularność “Cepelii”, która od długich lat, aż do dzisiaj zajmuje się propagowaniem i zbytem rękodzieła artystycznego i ludowego.
Wykonanie i forma
Najbardziej charakterystycznym drewnem wykorzystywanym do wykonania przyrządu był bukszpan. Wybrano go nieprzypadkowo, gdyż zaletą tego materiału była niepowtarzalna barwa, a także drobny słój. Wykorzystując drewno do produkcji, dziadki mogą być dźwigniowe lub śrubowe.
Najczęściej używane materiał to:
- klon,
- buk,
- lipa,
- brzoza,
- bukszpan
Są to najtwardsze gatunki, a tym samym najlepiej nadają się do produkcji, gdyż rozgniotą najbardziej problematyczne łupiny. Drewniane urządzenia są przede wszystkim klasyczne i sięgające do tradycji. Mogą być eleganckie, ludowe, różnorodne kolorystycznie. Figurki mogą przedstawiać postacie ludzkie i zwierzęce. Najbardziej tradycyjna, sięgająca historii dawnych czasów to żołnierz, dobosz, rycerz, król, a i również Święty Mikołaj. Drewniany dziadek do orzechów może mieć postać różnych zwierząt, np. wiewiórki, pieska, myszy czy małpy. Prawdopodobnie najstarszy drewniany niemiecki dziadek do orzechów w kształcie małpy ma około 300 lat.
Drewniany Dziadek do Orzechów: Nie tylko Przyrząd, ale i Element Dekoracyjny
Drewniany dziadek do orzechów, znany z niemieckiej tradycji i opowieści “Dziadek do orzechów” Piotra Czajkowskiego, to nie tylko użyteczny przyrząd kuchenny, ale również fascynujący element dekoracyjny. Ten charakterystyczny przedmiot, wykonany z różnych gatunków drewna takich jak klon, buk, lipa, brzoza, a szczególnie bukszpan, znany jest ze swojej niepowtarzalnej barwy i drobnego słojowania. Dziadki do orzechów, początkowo używane jako narzędzia do rozłupywania orzechów, zyskały popularność jako dekoracje i zabawki. W szczególności w Niemczech, gdzie uznawane były za amulety chroniące dom i jego mieszkańców, dziadki do orzechów były wyrazem rzemiosła i sztuki ludowej. W Polsce, po II wojnie światowej, “Cepelia” odegrała kluczową rolę w propagowaniu tych drewnianych arcydzieł. Różnorodność form, od figur ludzkich po zwierzęce, sprawia, że dziadki do orzechów stają się nie tylko praktycznymi narzędziami, ale także wyjątkowymi dziełami sztuki, dodającymi uroku każdemu wnętrzu.
Drewniany Dziadek do Orzechów: Tradycja i Nowoczesność
Drewniany dziadek do orzechów to nie tylko element tradycyjnego rzemiosła, ale również przykład adaptacji klasyki do nowoczesnych potrzeb. Wykorzystując tradycyjne techniki obróbki drewna, tworzy się dziś dziadki do orzechów, które łączą w sobie historię z funkcjonalnością. Współczesne wersje tego klasycznego przyrządu, choć zachowują tradycyjny wygląd, często są wyposażone w nowoczesne mechanizmy ułatwiające rozłupywanie orzechów. Dostępne w różnorodnych stylach – od ludowych po eleganckie – dziadki do orzechów nadają się zarówno do użytku domowego, jak i jako unikatowe upominki. Ich różnorodność formy i stylu sprawia, że pasują do każdego wnętrza, od klasycznego po nowoczesne, stanowiąc nie tylko praktyczny, ale i estetyczny element wyposażenia domu. Niezależnie od tego, czy są to figurki żołnierzy, rycerzy, króli, czy też zwierząt, każdy drewniany dziadek do orzechów ma swoją unikalną historię, łącząc w sobie elementy tradycji i nowoczesności.
Jedni mówią, że dziadki do orzechów są bezużyteczne, inni widzą w nich urządzenia do rozgniatania orzechów. Nie sposób jednak nie zauważyć, że jest to praktyczny, a jednocześnie magiczny i urzekający przedmiot.